حضرت استاد، با توجه به این‌که فرمودید اساتید مختلفی را تلمذ فرمودید و استفاده کردید و تدریس و سلیقه‌های اساتید هم که قطعاً مختلف بود، بفرمائید از شیوه‌های تدریس اساتید و خاطراتی که از آنها به یادگار دارید و استفاده‌هایی که فرمودید، به اجمال صحبت بفرمائید؟

این اساتید محترم من، شیوۀ خاصی در تدریس نداشتند. یعنی سبک تدریس همان شیوۀ متداول حوزه‌ها بود که الان هم جریان دارد. البته از همۀ آقایان استفادۀ علمی و عملی برده‌ام. اما از بعضی آقایان در بعضی ابعاد استفادۀ بیشتری کردم. [البته این‌که من در این‌جا عناوین خاص آقایان و یا لفظ آیت الله را به‌کار نمی‌برم، به خاطر رعایت وقت و اختصار است.]
از مرحوم حاج #شیخ_هاشم_قزوینی، علاوه بر بعد علمی، از بعد تزکیۀ نفس، صراحت و آزادمنشی و جنبه‌های اخلاقی، استفاده‌های زیادی کرده‌ام، و با توجه به این‌که در ایام جوانی در درس ایشان شرکت می‌کردم، مواعظی که نوعاً در روز‌های چهارشنبه داشتند، خیلی برای من سرنوشت‌ساز بود. از مرحوم آقای میلانی، گذشته از بهره برداری اخلاقی، معنوی و تربیتی، با توجه به طول زمان توفیق حضور در درس ایشان، و دقت نظر معظم له، اعتقادم این است که در زمان خودشان از بعد علمی و دقت نظر، فرد کم نظیری بودند، و همین باعث توقف کوتاه من در نجف بود و استفادۀ زیادی کردم. و از حاج آقای وحید که هم اکنون در قم از وجود ایشان عدۀ زیادی استفاده می‌کنند، هم از جنبه ب علمی، اخلاقی و تربیتی بهره گرفتن، و هم از بعد فکری و شرح صدر، فوق العاده استفاده کردم. ایشان مطلبی را که دنبال می‌کردم، تا آن‌جا که به ذهن احتمال خلافی می‌آمد، متعرض می‌شدند و چیزی از مطلب باقی نمی‌گذاشتند. لذا شرح صدر و توسعۀ فکری را از ایشان بهره گرفتم. پس با وجود استفاده‌های متنوع از همۀ آقایان از مرحوم حاج شیخ قاسم قزوینی و مرحوم آقای میلانی و حاج آقای وحید، از این سه بعدی که عرض کردم، استفادۀ بیشتری کردم.
در مقاطع مختلف در تدریستان، نسبت به مرحوم شیخ هاشم قزوینی خاطراتی را نقل فرمودید که طلاب بسیار متأثر شدند. لطفاً خطراتی از مرحوم حاج شیخ هاشم قزوینی در زمینه‌های اخلاقی و کرامات ایشان بیان بفرمایید؟
دربارۀ مرحوم حاج شیخ هاشم قزوینی از جنبه‌های مختلف باید بحث شود. شخصیت ایشان در حوزۀ علمیۀ مشهد شناخته نشد و هنوز هم آن‌طور که باید، ایشان معرفی نشده‌اند که چه انسانی بود و چه خدمتی کرد و در چه شرایطی این همه خدمت کرد. مرحوم حاج شیخ هاشم، از بعد تفهیم مطالب و تبیین مشکلات، خیلی قوی بود. مطالب مشکل را با زبان ساده و مثال‌های بسیار جالب، خیلی روشن می‌کردند و افراد مطلع و آگاه نقل می‌کردند که در آن زمان در سطح عالی، هیچ‌کس مثل ایشان حتی در نجف نبود. یکی از ابعاد دیگر شخصیت ایشان، این بود که انسانی آزاد، روشن و صریح بود و اعتقادم این است که شاگردان ایشان، از بعد آزادی و صراحت، شاید استفادۀ زیادی از ایشان کرده باشند.