یکی از عالمان و فقیهان الهی و ربانی که در دوران معاصر در کنار برخورداری از مراتب علمی و فقهی ممتاز، دارای مراتب عالی در تربیت و تهذیب نفس بوده و در زمینه زهد و پرهیزکاری از خواص عالمان معاصر به شمار می رود، مرحوم آیت الله میرزا علی آقا فلسفی (قدس سره) است.
باید اذعان کرد که از بزرگ ترین توفیقات آن مرحوم، افزون بر درک اساتید بزرگ در حوزه علمیه نجف، پرورش و برگ و بار گرفتن در دامن خانواده علمی و معنوی بود. والد ایشان مرحوم آیت الله شیخ محمد رضا تنکابنی در فقه و اصول افتخار شاگردی میرزا حبیب الله رشتی و آخوند خراسانی و در اخلاق و سلوک عرفانی افتخار شاگردی ملا حسینقلی همدانی را یافت. برادر ایشان خطیب شهیر و توانا حجت الاسلام و المسلمین محمد تقی فلسفی برای هر طالب علمی شناخته شده است.
در مراتب علمی مرحوم آیت الله میرزا علی آقا فلسفی همان بس که جلسات تدریس سطوح عالیه ایشان در دوران حضور در نجف، شهره حوزه و مورد تمجید و تبجیل اساتید وقت آن حوزه قرار گرفت و آن هنگام که قصد عزیمت به ایران را داشت، از سوی استاد برجسته ایشان و مرجع عظیم الشأن نجف؛ مرحوم آیت الله خویی برای آن مرحوم اجازه اجتهاد صادر شد که به اذعان همه اهل اطلاع نخستین اجازه اجتهاد صادر شده از سوی آن زعیم حوزه برای یکی از شاگردان خود به حساب آمد.
می دانیم که مرحوم آیت الله میلانی (ره) مرجع ژرف اندیش و زمان شناس، در پی سفر زیارتی مرحوم آیت الله فلسفی به مشهد الرضا (ع)، از ایشان درخواست کرد تا برای تقویت بنیان های علمی و اخلاقی حوزه علمیه مشهد در این شهر رحل اقامت افکند و این امر سبب شد تا آثار و برکات مانایی از وجود نافع آن فقیه الهی برای این حوزه ثبت گردد.
نگارنده در ایام حضور در حوزه با برکت مشهد الرضا (ع) در دهه شصت و هفتاد شمسی در کنار توفیق تلمذ از محضر اساتید برجسته دیگر همچون آیات عظام: مرتضوی، رضا زاده، علم الهدی، فقیه سبزواری، صالحی، دهشت، میرزا جواد آقا تهرانی، طباطبایی و …، توفیق درک حضور بخشی از جلسات درس خارج اصول مرحوم آیت الله فلسفی در مدرسه آیت الله خویی و درس معارف ایشان در مسجد موسی بن جعفر (ع) را پیدا کرد.
آن چه از منش و سیره علمی و عملی آن استاد بزرگوار در ذهن و خاطر نشست را می توان در عبارت های ذیل خلاصه کرد:
مباحث علمی مرحوم آیت الله میرزا علی آقا فلسفی به ویژه در زمینه دو دانش: فقه و اصول به آشکارا نشان می داد که ایشان از دانش گسترده و ژرفی در این عرصه برخوردار بوده و با توانش مورد انتظار از یک فقیه متضلع، از تنوع آراء مختلف آگاهی داشته و به نیکی از عهده نقض و ابرام دیدگاه ها و گزینش رأی صائب بر می آید. اشتیاق فراوان فاضلان حوزه علمیه مشهد مقدس به حضور در درس ایشان و اجتماع انبوه آنان در محضر آن مرحوم گواه مدعا است.
آن مرحوم با چنین دانش گسترده و ژرف و با آن سابقه طولانی فقاهت و تایید مدافعانه اساتید بزرگ خود در نجف، می توانست ادعای مرجعیت کند، اما هیچ اشتیاقی در این عرصه از ایشان دیده نشد.
در منش و سیره اخلاقی ایشان شماری از صفات کمال و سجایای اخلاقی جلوه گری بیشتری داشت که به برخی از آنها اشاره می شود. از آغازین روزی که با آن عالم الهی آشنا شدم تا آخرین دیدار که حدود یک هفته پیش از ارتحال ایشان رخ داد، همواره پارسایی، تادب به آداب دینی و تخلق به اخلاق قرآنی، متانت و وقار، صمت و سکوت، سادگی و بی آلایشی، خاکی و بی ادعایی و مردمی بودن ایشان مایه اعجاب این ناچیز بود.
آمد و رفت و نشست و برخاست ایشان همه روزه در مرأی و منظر مردم و همه شاگردان ایشان بود. تکلفی در کار و منش ایشان به چشم نمی آمد. هیچ کس از ایشان ناز و تفرعن و گران جانی در خاطر ندارد. بسیار ساده و بی پیرایه میان مردم آمد و شد داشت؛ چنان که گاه شاهد بودم خود شخصاً به بازار می رفت و کار خرید را انجام می داد.