دکتر وکیلی: مهاجرت یکی از اصول مسلم پیشرفت شیعیان بوده است / آیت الله شیرازی نقش مهمی در مبارزه با استعمار داشتند

دکتر هادی وکیلی عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد در نشست تخصصی همایش بین‌المللی مرجع مجاهد با اشاره به نشان‌دادن جایگاه آیت‌الله شیرازی در تثبیت نظریه اندیشه‌ی سیاسی شیعه در دوران معاصر، گفت: جهان اسلام بعد از دوران درخشان تمدنی در قرون سوم الی هشتم هجری، دچار ضعف و افول فراوان شد ودر سه الی سه قرن اخیر و زمانی که تمدن بشر به سرعت رشد کرد، مسلمانان از مسیر رشد تمدنی عقب ماندند و خواسته و ناخواسته در ذهن تمامی مسلمانان اعم از شیعه و اهل سنت سوالی مهمی مطرح شد که چرا مسلمانان این همه عقب‌ماندگی داشته‌اند.

وی افزود: در آن زمان و در پاسخ به این پرسش، سه نظریه بنیادی تولید شد که خواستگاه نظریه نخست در غرب بود و با این عنوان که تنها راه توسعه و پیشرفت و نجات، عبور از دهلیز و کانال تمدن غرب خواهد بود و را دیری وجود نخواهد داشت.

وی در ادامه گفت: نظریه دوم بر این اساس تولید شد که جهان اسلام مبتنی بر تفکر تسنن است و گفتمان‌های مختلفی نیز حول نظریه صورت گرفت و فعالیت خود را در مصرو شبه قاره هند گسترش داد و اجمالا با قضیه خلافت اسلامی که مطرح شده بود حامیان زیادی پیدا کرد و هم در فضای نخبگانی و هم در حوزه‌های علوم دینی اهل سنت و مفتیان تسنن و هم در کف میدان نیز تحرکات زیادی به‌وجود آورد.

وی با اشاره به اینکه اگر نظریه‌ی اخیر شیعی به میدان نمی‌آمد، امروز در موقعیت بسیار نگران‌کننده‌تری قرار داشتیم خاطرنشان کرد: نقطه مقابل این است که در زمان به میدان آمدن نظریه اصیل شیعه و باتوجه به اقلیت بودن کمیت تشیع، از نظر الگو و مدل و گفتمان، ما دست برتر را داریم و این جاذبه‌ایست این نظریه به‌وجود آورده است.

وکیلی در خصوص کتاب » امام خمینی ، تنها گزینه« نوشته فتحی شقاقی، اظهار داشت: این نویسنده سنی مذهب این نکته را بیان کرد که بهترین الگوی ما امام حسین » ع « بوده است و امام خمینی نیز ایشان را مطرح کرده‌اند و بر این اساس به دنبال الگوی دیگری نباید گشت.

عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: متفکران و نویسندگان برجسته غربی بسیاری این سوال را که چرا انقلاب ایران، انقلابی اسلامی بوده است را مطرح کرده‌اند تا پاسخی برای آن بیابند و دانشمندان زیادی در دانشگاه‌های کشور آمریکا نیز بر روی آن کار کرده‌اند.

وی بیان داشت: در درون ایران و در دوره مشروطه، متناظر با الگوهایی که وجود داشت، مدل‌هایی تولید شد و جریان ملی‌گرا، جریان چپ و جریان مذهبی شکل گرفت و چون پیروزی جریان مذهبی برای همگان مشخص شد، بسیار عادی و معمولی به نظر آمد و چیز عجیبی نبود که آن جریان به پیروزی رسید و به لحاظ تاریخی در آن زمان نیز مولفه‌هایی دخالت داشتند تا در رقابت با ملی‌ها و جریان های چپ، جریان مذهبی بر آن‌ها غلبه کند.

وی فعالیت های گسترده عالمان دینی را در پیروزی این جریان موثر دانست و افزود: از نظر عالمان شیعه، حکومت‌های موجود غاصب بودند و مبتنی بر این حکومت‌های غاصب، یا باید درمقابل آن‌ها مدارا می‌شد یا یا به گونه‌ی دیگری در مقابل آن‌ها قیام می‌کردند.

وی در خصوص شخصیت آیت‌الله شیرازی نیز اظهار داشت: سیاست‌ها و مواضع ایشان اینگونه بود که همیشه و به یک‌شکل با یک کنش در مقابل حکومت پهلوی قرار نمی‌گرفتند و رفتار ایشان نشان‌دهنده این بود که عالم شیعه به خوبی فضا را کنترل کرده و آن را مدیریت می‌کند.

وکیلی با اشاره به اینکه نظر عالمان شیعه در آن زمان و در شهرهایی مانند نجف، قم و مشهد اینگونه بود که حکومت قصد اسلام‌ستیزی دارد، عنوان کرد: عالمان دینی با جمع‌بندی و به قطعیت رسیدن در این موضوع، بر آن شدند تا الگوی امام حسین » ع « را انتخاب کرده و آن را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دهند.

وی با اشاره به کتاب نویسنده معروف ماری هگلند با عنوان » سیاست و مذهب در ایران معاصر« ، گفت: در این کتاب این سوال با مخاطب مطرح شد که چرا در ایران انقلاب اسلامی شیعی برپا شد و در جواب این سوال که در ایران چه فردی انقلاب کرد، انقلاب‌کننده اصلی حسین» ع « بود.

عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: شیعه معتقد بر این بود که با حضور عالمان دینی در میدان، تمام مردم و حتی تمامی طلاب با وجود به میدان آمدن باید دنباله‌رو و پیروی مرجعیت بوده و این موضوع به‌عنوان یک اصل در شیعه بیان شده است.

وی با اشاره به رعایت اصل مرجعیت در فعالیت‌های امام خمینی » ره « نیز، یادآور شد: تمرکز بر این مسئله موجب پیروزی شیعیان شده و وحدت جامعه را به دنبال خواهد داشت و در مشهد و در بیت آیت‌الله شیرازی نیز، این مسئله نمایان بود و جامعه شیعه به خوبی از ایشان حمایت کرده و دنباله‌روی ایشان بودند.

وی با اشاره به مسئله مطرح‌شده در ادبیات دینی شیعه با عنوان مهاجرت، اظهار داشت: یکی از اصول مسلم پیشرفت شیعه در ۱۴۰۰ سال اخیر، مهاجرت بوده است و عالمان دینی با سختی‌ و مشقت‌های فراوان در جهت ترویج شیعه در جهان فعالیت‌های گوناگونی انجام دادند.

وی در ادامه گفت: آیت‌الله شیرازی تاثیرات فراوانی از مراجع عالی‌قدر آن زمان در نجف و سامرا گرفته‌اند و الگوی ایشان به عالمان آن مراجع بسیار نزدیک بوده و در رویکرد ضد استبدادی نیز فعالیت‌های بسیاری انجام داده و نقش مهمی در مبارزه با استعمار آن زمان داشتند.